Jakie elementy są wystarczające dla przeniesienia własności w umowie sprzedaży?

O co toczył się spór?

Sprzedawca zostawił samochód w Komisie, ale próby sprzedaży się nie powiodły. Następnie sprzedawca i prowadzący Komis zawarli umowę sprzedaży samochodu pomiędzy sobą. Kupujący nie zapłacił za samochód, a sprzedawca poinformował go, że odstępuje od umowy i zażądał zwrotu samochodu. Pomimo wezwania nie wydał on samochodu sprzedawcy, ale sprzedał go kolejnej osobie.

Sprzedający złożył pozew do sądu domagając się od kolejnego nabywcy wydania samochodu lub zapłaty jego ceny wynoszącej 225 115 zł. W uzasadnieniu pozwu sprzedawca wskazał, że z żoną podpisał dokument nazwany umową sprzedaży samochodu. W tym samym dniu podpisali także aneks do umowy sprzedaży, który zawierał zastrzeżenie, że własność przejdzie na nabywcę dopiero po zapłacie całej ceny.

Kto wygrał?

Wygrała pozwana, która w tej sprawie była osobą trzecią i kupiła samochód od prowadzącego Komis.

Sąd uznał, że jednoznacznie zamiarem sprzedawcy była sprzedaż samochodu, ponieważ wynika to z umowy, aneksu, okoliczności sprawy i wielokrotnych prób podejmowanych w tym celu przez pierwszego sprzedawcę.

Powód-pierwszy sprzedawca, nie mógł żądać wydania pojazdu od osoby trzeciej, ponieważ nabyła samochód od właściciela. Ponadto osoba trzecia na podstawie pokazanej jej umowy sprzedaży i kluczyków mogła uznać, że osoba od którego go kupiła jest właścicielem samochodu.

Jakie argumenty zdecydowały?

Najważniejszą kwestią w sprawie była ocena umowy sprzedaży, którą zawarł Sprzedający z kupującym w dniu 28 sierpnia 2009 r., oraz rozstrzygnięcie, czy umowa ta przeniosła prawo własności samochodu na rzecz Kupującego z którym następnie umowę miała zawrzeć osoba trzecia.

Umowa zawierała wszystkie konieczne elementy wg art. 535 § 1 k.c. tj. przedmiot – samochód i cenę. Zgodnie z tym przepisem przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Dla oceny umowy mają znaczenie dwie kwestie: zamiar stron, cel umowy i treść podpisanych przez nie dokumentów. Ważne jest tu już samo jej zatytułowanie jako „umowy sprzedaży”. Sprzedający w żadnym momencie nie kwestionował tego, że zawarta została umowa sprzedaży oraz jednoznacznie pokazywał taki zamiar. Nawet gdyby umowa pisemna nie zawierała wyraźnego oświadczenia woli o przeniesieniu własności, to należy uznać, że została ona uzupełniona przez strony w formie ustnej. Ponadto sprzedający nie rozwiązał umowy, nie dokonał zwrotu częściowych wpłat wykonanych przez kupującego i nie żądał zwrotu samochodu aż do 10 marca 2010 r.

Sprzedający mimo, że powoływał się na aneks do umowy, to przez jego złe sformułowanie nie zaczął on obowiązywać. Wejście w życie aneksu zostało uzależnione od wpłaty przez kupującego zadatku w kwocie 92.000 zł, co nie nastąpiło. Takie rozwiązanie „zabezpieczało” w rozumieniu sprzedawcy jego interesy, gwarantowało mu bowiem zachowanie własności pojazdu do momentu otrzymania całej kwoty. Jednocześnie, zawarcie umowy sprzedaży z 28 sierpnia 2009 r. dawało Kupującemu możliwość dalszego rozporządzenia samochodem, na podstawie ww. umowy.

Sąd wyraził zdanie, że wskazane w aneksie brzmienie § 6, było podyktowane decyzją sprzedawcy, aby umożliwić kupującemu działającemu już jako właściciel samochodu i jego sprzedaż innej osobie. Dlatego też zastrzeżenie własności samochodu dla sprzedawcy do chwili otrzymania od kupującego całej kwoty wskazanej w umowie zostało zawarte w aneksie, a nie w umowie sprzedaży.

Sąd zaznaczył też, że jeżeli sprzedający chciał zastrzec własność samochodu, aż do chwili zapłaty całości ceny przez kupującego, to powinien wyraźnie wpisać takie zastrzeżenie do umowy. A umowa takiego zastrzeżenia nie zawierała. Co oznacza, że zarówno kupujący a potem osoba trzecia uzyskały własność.

Umowa sprzedaży rzeczy oznaczonych co do tożsamości ma charakter umowy konsensualnej. Co oznacza, że do przeniesienia własności dochodzi już na podstawie samego porozumienia stron. Wydanie rzeczy i zapłata ceny są już przejawami wykonania umowy i są to dwie różne kwestie.

Źródło: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 marca 2015 r. sygn. akt. I ACa 808/14, tekst orzeczenia pochodzi z bazy orzeczeń sądów powszechnych: http://orzeczenia.ms.gov.pl/details/$N/155500000000503_I_ACa_000808_2014_Uz_2015-03-18_001 [dostęp: 13.08.2021 r. godz. 11.30]